پرندگان در ایران

پرندگان در ایران

طبق اطلاعات موجود 514 گونه پرنده در ایران وجود دارد که می توان آنها را به ترتیب زیر تقسیم بندی کرد: 
- 324 گونه پرنده در ایران زاد و ولد می کنند. 
- 81 گونه زمستان گذرند. 
- 5 گونه خارج از فصل جفت گیری به سواحل جنوبی می آیند. 
- 37 گونه به صورت اتفاقی دیده می شوند. 
-13 گونه وضع نامشخصی دارند. 
4 گونه از خارج وارد- و شاید به طور عمد- در طبیعت رها شده اند. 
درمیان 323 گونه بومی، 100 گونه کاملاً بومی اند، 86 گونه در بعضی قسمتهای ایران بومی هستند ولی ممکن است در قسمت های دیگر کشور تابستان گذر یا مهاجرعبوری باشند، 78 گونه تابستان گذر و خیلی از آنها مهاجر عبوری هستندکه درزمستان دیده نمی شوند و 59 گونه در بعضی از قسمت های کشور تابستان گذر و درقسمت های دیگر زمستان گذرند (فیروز، 1378، ص 224). 
پرندگان ایران در، 19 راسته و 64 خانواده جای گرفته اند. 
ازمیان پرندگان بومی حدود 250 گونه در اصل متعلق به مناطق جغرافیایی دیگرب.ده اند که در آن نقاط تکامل یافته و سپس در قسمت هایی از ایران گسترش یافته اند که شرایط محیطی با زیستگاه اصلی آنها مطابقت داشته است.نزدیک به50 گونه از پرندگانی که در دشت ها و جنگل های نسبتاً خنک ناحیهخزر وآذربایجان یافت می شوند و در واقع به مناطق جنگلی و استپ های مرط.باروپایمعتدل و اسیا تعلق دارند و این قسم از شمال ایران حد جنوبی پراکندگی آنها را تشکیل می دهد. از بین پرندگان، دارکوب سبز، دارکوب خالدر بزرگ، دیوارخزک و الیکایی را می توان نام برد. 
در حدود 40 گونه دیگر که در اصلوابسته به جنگل های پهن برگ اروپایی معتدله هستند به طور عمده در شمال وغرب ایران در جنگل های نوای البرز،آذربایجان و زاگرس دیده می شوند. از آنجمله می توان به کبوتر جنگلی، سار،چرخ ریسک سرآبی، سهره جنگلی اشاره کرد. 
نزدیک به 30 گونه دیگر از پرندگان که مربوط به بتوه زارهای گرم منطقه مدیترانه اند، در غرب ایران به جنگل هی تنک غرب منطقه زاگرس و دامنه هایجنوبی البرزروی آورده اند که شرایط محیطی مناسبی برای زندگی آنها داشته است. به عنوان مثال دارکوب باغی، چرخ ریسک سیاه، زرده پره رخ زرد از آنجمله اند (فرهنگدره شوروی، 1377، ص 15). 
تعداد کمی از گونه های پرندگان که متعلق به استپ های گرم ترکستان وجنوب روسیه هستند فقط در استپی مشابه در شمال وشمال شرقی ایران یافت میشوند مانند چکاوک طوقی و دزدپره سر سیاه. 
همانطور که پیش تر نیز ذکر شد، حدود 4/3 وسعت ایران را سرزمین هایخشک و نیمهخشک تشکیل می دهد. این سرزمین ها شامل کورهای بزرگ، شنزارهیوسیع و کوهستانهای با پوشش گیاهای کم و پراکنده اند. پرندگانی که در اینبخش از سرزمین مابه سر می برند، بیابان دوست هستند و در سراسر پهنه وسیعکویری و بیابانی آفریقا پراکندگی دارند. از بین این پرندگان می توان ازدودک، هوبره، زاغبور، کوکر خال دار، چکاوک هدهدی و سهره صورتی نام برد. 
زاغ بور که بهطور گسترده ای در کویرهای مرکزی و شرقی ایران دیده میشود، پراکندگی محدودجهانی دارد و خارج از ایران تنها در حاشیه مرزهایغربی پاکستان گزارش شدهاست. پرندگانی که در ایران زاد و ولد ی کنند تنها45 گونه به نواحی بسیاروسیع بیابانی تعلق دارند چرا که در نواحی خشکبیابانی تعداد و تنوع گوننههای جانوری محدود است. ارتفاعات البرز و تااندازه ای شته کوه زاگرس منطقهزیست گونه های کوهستانی است که زادبوم اصلی آنها سلسله کوه های جنوب اروپا-آسیا بوده اس. در حد 15 گونه مانند هما،زاغ نوک زرد و گنجشک برفی به گروهوسیعی از جانوران تعلق دارند که از جنوباروپا تا سلسه جبال هیمالیا گسترشیافته اند. در حالی که معدودی دیگرمانند دارکوب سبز راره راه، سسک نقابدارصرفاً به جانوران هیمالیا هستندکه غربی پراکندگی آنها تا ایران می رسد. همچنین چندگونه معدود نظیر سهرهمغولی که سرزمین اصلی آنها استپ های سرد وفلات های مغولستان و تبت استفقط در ارتفاعات شمال شرقی ایران که منتهی الیه پراکندگی آنهاست دیده میشئد. 
در جنوب ایران پرندگانی یافت میشوند که اصل آفریقایی یا هندی دارند و حدشمالی پراکندگی آنها به دشت هایساحلی و دامنه های یک کوکوی خال دار کهفقط تا جنوب زاگرس گسترش دارند ودیگر حواصی زرد در حدود 20 گونه که به جانوران آفریقا و هندوستان اختصاص دارند عموماً در طول کمربند باریکی درسراسر جنوب کشور زندگی می کنند که ازمیان آنها اگرت ساحلی، باخورک کوچک،زنبور خور کوچ و سسک دم دراز را میتوان نام برد. نزدیک 30 گونه دیگراصولاً هندی هستند که منتهی الیه شمالغربی منطقه پراکندگی آنها گوشه شرقیایران را دبرمی گیرد. برای مثال میتوان به حواصل هندی، ال پشت سفید، میناو شهدخور اشاره کرد. سواحل جنوبیایران که از نظر جغرافیایی حد شمالی اقیانوس هند را تشکیل می دهد، زیستگاه مناسبی برای پرندگان دریایی ویژهاین درایی گرم را فراهم می سازد که نوکسرخ دریایی، پرستوی دریایی پشتدودی از آن جمله اند. بعضی از پرندگان مهاجراز منطقه قطبی توندرا، برخیاز منطقه تایگا جنگل های پهن برگ اروپای معتدلو غرب آسیا، گروهی از سیبریو بالخره تعدادی از استپ های ماوار خاورمیانه به ایران مهاجر می کنند.بسیاری از آنها سراسر زمستان را در ایران بی مانند در حالی که برخی تاآفریقا و هند پیش می روند و زمستان را در آن نواحی سپریمی کنند (درهشوری، 1377، ص 16). 

وضعیت زیستی و حمایتی پرندگان: 

براساس تقسیم بندی اتحادیه جهانی حفاظت، سه گونه از پرندگان ایران وضعیت بحرانی دارند: درنای سیبری، دال پشت سفید و گیلان شاه خال دار. همچنین یک گونه به نام اردک سرسفید در معرض انقراض و 12 گونه نیز آسیب پذیرتلقی شدهاند، که عبارت اند از: غاز پیشونی سفید، عروش غاز، اردک مرمری،عقاب ماهیخوار پالاس، عقاب تالابی، عقاب شاهی، دلیجه کوچک، خروس کولیدشتی، یلوهحنایی، میش مرغ، فاخته خاوری و باکلان گلو سیاه. 
این طبقه بندی از منظرجهانی صورت گرفته است چنان که ممکن است وضعیت تعدادی از گونه های موجود درایران در شرایط بحرانی باشد اما از آن جایی که در سراسر جهان چنین وضعیت یندارند نام آنها در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت قرار نگرفته است. مانند هوبره که در ایران جزو جانوران در معرض خطرهستند، اما از منظر جهانی نسلآن دچار هیچ گونه تهدیدی نیست. 
از نظر حمایتی و قوانی ملی تما پرندگان شکاری گوشت خوار حمایت شده هستند مانند: عقاب ها، کرکس ها، قوش ها، بحری،بالابان، شاهین، باز، قرقی،طرلان، سارگپه، هما، لیل، جغدها، سایر پرندگان حمایت شده عبارت اند از:پلیکان، درنا، پرستو، بلبل، سار صورتی، سسک، سینه سرخ، کبک دری، اردک مرمیو عروس غاز (سازمان حفاظت محیط زیست، 1379، ص526).